به گزارش ردبلیط؛ استان هرمزگان، با تاریخی کهن و فرهنگی غنی، همچون گوهری تابناک در جنوب ایران میدرخشد. این دیار پهناور، با سواحل زیبا، جزایر بیهمتا و مناظر طبیعی شگفتانگیز، همواره مقصدی دلپذیر برای گردشگران داخلی و خارجی بوده است.
صبح ساحل نوشت: در این گزارش، به بررسی ظرفیتهای تاریخی، طبیعی و فرهنگی هرمزگان پرداخته و راهکارهای توسعه صنعت گردشگری در این استان را مورد بحث قرار خواهیم داد. هرمزگان با پیشینهای غنی و طبیعتی بکر، از ظرفیتهای فراوانی برای جذب گردشگر برخوردار است. جزایر زیبایی چون قشم، هرمز و هنگام با سواحل نقرهای و آبهای فیروزهای، هر ساله میزبان هزاران گردشگر از سراسر جهان هستند. قلعههای تاریخی، بازارهای محلی و موزههای متنوع نیز نمایی از فرهنگ و تاریخ پرافتخار این منطقه را به نمایش میگذارند. آب و هوای معتدل و گرم هرمزگان، فرصتی بیبدیل برای سفرهای طولانی مدت و لذتبخش فراهم کرده است. علاوه بر این، بنادر مهمی مانند بندرعباس و بندر لنگه، نه تنها به عنوان مراکز تجاری و اقتصادی شناخته میشوند، بلکه میتوانند نقش مهمی در توسعه گردشگری ایفا کنند.
از سوی دیگر، تنوع فرهنگی و غذایی هرمزگان، تجربهای منحصر به فرد برای گردشگران ایجاد میکند. با سرمایهگذاری مناسب در زیرساختها و ارتقاء خدمات گردشگری، هرمزگان میتواند به یکی از قطبهای اصلی گردشگری در کشور تبدیل شود.
بهشت گردشگری در تنگنای زیرساختهای ناکارآمد
با وجود ظرفیتهای فراوان، چالشهایی نیز وجود دارد که جلوی توسعه صنعت گردشگری در این استان را میگیرد؛ عدم توجه کافی به توسعه بندرگاهها، مشکلات حمل و نقل، کیفیت خدمات گردشگری، و عدم وجود تأسیسات بهداشتی کافی در مناطق گردشگری و کیفیت پایین برخی از جادهها از جمله این مشکلات است.
مژگان سعادتمند یکی از کارشناسان گردشگری با اشاره به مشکلات زیرساختی استان هرمزگان و اثرگذاری این کمبودها بر روی تجربه گردشگران، میگوید: علیرغم ظرفیتهای متنوع طبیعی و فرهنگی گردشگری در استان هرمزگان، زیرساختهای گردشگری هنوز به اندازه کافی توسعه نیافتهاند. خدماترسانی به گردشگر از حمل و نقل تا اقامت و دریافت خدمات رفاهی و بهداشتی باید استانداردهایی داشته باشد که متأسفانه این خدمات با شرایط مطلوبی همراه نیستند. امکانات و خدمات ناکافی، به ویژه در فصل اوج سفر، موجب نارضایتی بسیاری از گردشگران شده و تبلیغات منفی برای گردشگری استان ایجاد کرده است.در مرکز استان و جزایر قشم و هرمز که جزو مقاصد شناختهشده هستند، با کمبود امکانات و خدمات به ویژه در بخش اقامت مواجه هستیم. در فصول پر گردشگر، چالشهایی نظیر ضعف زیرساختهای حمل و نقل دریایی، جادههای نامناسب و ناایمن، نبود تابلوهای راهنمای گردشگری، کمبود مراکز اقامتی مناسب و مجتمعهای خدماتی بین راهی وجود دارد.
او میافزاید: بهدلیل فراهم نبودن زیرساختها در سایر شهرستانهای استان بجز بندرعباس و قشم، توانایی پذیرش گردشگران داخلی و خارجی زیادی وجود ندارد. شرایط اقلیمی مناسب در فصول پاییز و زمستان، تنوع جاذبههای طبیعی و فرهنگی و انواع سواحل بکر امتیازهای ویژهای برای توسعه این صنعت در سایر نقاط استان است.
این کارشناس گردشگری به راهکارهای عملیاتی در این حوزه هم اشاره میکند و میگوید: برنامهریزی دقیق و ایجاد امکانات و حمایت بخش دولتی و خصوصی امری ضروری است. همچنین، بهرهبرداری مناسب از ظرفیتهای خاص استان بهویژه در حوزه گردشگری دریایی و ساحلی بندرعباس و جزایر میتواند این مناطق را به قطب گردشگری دریایی کشور تبدیل کند.
از جمله نمونههای موفق بخش گردشگری در استان هرمزگان میتوان به جزیره کیش اشاره کرد که با توجه به زیرساختهای مدرن و امکانات رفاهی مناسب، هر ساله میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است. همچنین جزیره قشم با جاذبههای طبیعی مانند جنگل حرا و غار نمکدان توانسته است گردشگران زیادی را جذب کند. این مناطق با بهرهگیری از ظرفیتهای طبیعی و فرهنگی خود، نشان دادهاند که چگونه میتوان با برنامهریزی صحیح و مدیریت منابع، گردشگری پایدار و موفقی را ایجاد کرد. بنابراین، استان هرمزگان با تلفیق جذابیتهای طبیعی و تاریخی و استفاده بهینه از شرایط آب و هوایی خود، میتواند به یکی از مقاصد برتر گردشگری در کشور بدل شود اما از این ظرفیتها به نحو مطلوب و شایسته استفاده نشده است.
رازهای موفقیت گردشگری جهانی
سعادتمند در پاسخ به این سوال که نمونههای موفق دیگری از توسعه پایدار گردشگری در سایر مناطق ایران یا جهان وجود دارد که بتوان از آنها الگو گرفت؟ بیان کرد: امروزه بسیاری از مقاصد در دنیا با آب و هوای گرمتر از هرمزگان مانند امارات به مقاصد گردشگری مهمی تبدیل شدهاند. امارات با آب و هوای گرم و خشک و مناطق بیابانی توانسته رشد چشمگیری در توسعه صنعت گردشگری داشته باشد و گردشگران زیادی را جذب کند.
متاسفانه، در کشور ما با وجود سواحل زیبا در بخشهای شمالی و جنوبی ایران، نبود امکانات و تأسیسات مورد نیاز گردشگری مانند حمل و نقل دریایی، اسکلههای گردشگری و کشتیها و شناورهای تفریحی باعث شده تقاضای گردشگران بیپاسخ بماند. یکی دیگر از مشکلات عدم توسعه گردشگری در کشور ما، ضعف کمی و کیفی آموزش در زمینه صنعت گردشگری است.وی با اشاره به استفاده کشورهای پیشروی اقتصادی از ظرفیتهای صنعت گردشگری، ادامه داد: صنعت گردشگری در بسیاری از این کشورها به مثابه یک کاتالیزور اقتصادی مطرح میشود و عوامل حیاتی موفقیت آنها، توسعه و برنامهریزی است؛ که متاسفانه نبود آن در کشور ما بسیار محسوس است. نمونههای موفق بسیاری مشابه جزایر کیش، هرمز و قشم در زمینه مدیریت مقاصد وجود دارند که به شیوههای پایدار، گردشگر پذیرش میکنند و با خلاقیت و ایجاد تنوع در فعالیتهای گردشگری سالانه میلیونها گردشگر جذب میکنند و مدت ماندگاری آنها را افزایش میدهند.
هرمزگان؛ جواهر ناشناخته ایران
سعادتمند، در پاسخ به این سوال که برای جذب بیشتر گردشگران و استفاده از ظرفیتهای طبیعی و فرهنگی استان هرمزگان، چه اقداماتی باید انجام شود؟ گفت: متاسفانه، با وجود جاذبههای گردشگری متعدد و متنوع در کشور، تاکنون در جذب گردشگر و افزایش درآمد ملی موفقیت چندانی نداشتهایم. این در حالی است که سایر کشورها، مدام جذابیتهای تازهای برای گردشگران ایجاد میکنند. استان هرمزگان علاوه بر داشتن ساحل و دریا، دارای ابنیههای تاریخی، میراث فرهنگی ناملموس، کوهستان، کویر، زیست بومهای آبی و جنگل است. این منابع تفرجی جهانی کمتر شناخته شدهاند. همچنین، هرمزگان بیشترین طول نوار ساحلی در کشور، ۱۴ جزیره زیبا، فرهنگ اصیل دریایی و اثر جهانی دانش لنجسازی و دریانوردی سنتی را به عنوان ظرفیتهای غنی گردشگری در اختیار دارد که تاکنون به خوبی بهرهبرداری نشدهاند.
او همچنین در توضیح چرایی عدم تبدیل این ظرفیتها به محصول گردشگری، میگوید: بسیاری از ظرفیتهای شاخص و کمنظیر طبیعی و فرهنگی، بالقوه هستند و برای جذب گردشگر باید بالفعل شوند. مثلاً تالاب یا یک بنای تاریخی به عنوان جاذبه گردشگری معرفی میشود، اما زیرساختهای گردشگری مناسب در آنجا وجود ندارد.
ضرورت شناسایی علائق گردشگران
این کارشناس گردشگری با اشاره به تلاش بخش دولتی برای ارتقا بخشی از زیرساختها و تاسیسات زیربنایی مانند راه دسترسی، آب، برق و مرمت بناهای تاریخی در تعدادی از مقاصد گردشگرپذیر استان در سالهای اخیر، تأکید کرد: این اقدامها به هیچ وجه کافی نیست. برای توسعه پایدار گردشگری در استان، برنامهریزی، ساز و کار و الگوی توسعه مناسب لازم است. سعادتمند، تعامل بین بخشهای مختلف را برای توسعه گردشگری ضروری میداند و میگوید: با توجه به ماهیت فرابخشی بودن صنعت گردشگری و بودجه اندک دولتی، همکاری موثر متولی امر گردشگری با سایر بخشهای دولتی و بخش خصوصی ضروری است. همچنین، شناسایی بازارهای هدف گردشگری داخلی و خارجی و برنامهریزی براساس نیازها و علائق گردشگران اهمیت دارد.
گنجینهای که باید به برند ملی و جهانی گردشگری تبدیل شود
وی، معرفی و تبلیغات مطلوب از طریق رسانهها و فضای مجازی، تقویت برند ملی استان، بازاریابی رویداد محور، برگزاری جشنوارههای فرهنگی گردشگری و تصویب تعطیلات زمستانه را از جمله راهکارهای معرفی استان به عنوان یک مقصد گردشگری برجسته در کشور و عرصه بینالمللی معرفی کرد و گفت: این ابزار میتواند سبب افزایش ورود گردشگران به استان شود. از سوی دیگر، آموزشهای مستمر فعالان بخش گردشگری، راهاندازی سایت یا پرتال چند زبانه معرفی استان و برگزاری تورهای آشناسازی نیز میتواند موثر باشد؛ همه این موارد سبب ارتقاء وضعیت گردشگری استان و متعاقب آن جذب گردشگران بیشتری به استان خواهد شد.
هویت و فرهنگ محلی؛ کلید پایداری گردشگری منطقه
فرهنگ و آداب و رسوم مردم هرمزگان، از مهمترین عوامل جذابیت این منطقه برای گردشگران است. مراسم سنتی مانند “نوروز صیاد” و “عروسیهای بومی”، موسیقی محلی همچون “بندری” و “زار”، و هنرهای دستی نظیر “صنایع دستی دریایی”، همگی نشاندهنده تنوع و غنای فرهنگی این استان هستند. این عناصر فرهنگی نه تنها تجربهای بینظیر برای گردشگران فراهم میکنند، بلکه موجب تقویت هویت محلی و حفظ میراث فرهنگی نیز میشوند.
محمد میردادی کارشناس و پژوهشگر فرهنگی هرمزگان، در این باره میگوید: هرمزگان، گنجینهای از آداب و رسوم، زبان و گویش، معماری، غذاها و مراسمهای مخصوص ایام غم و شادی است که از خرده فرهنگهای متنوع قومی و مذهبی پدید آمده است. این تنوع فرهنگی، از جایگاه جغرافیایی و روابط تاریخی عمیق این استان با مناطق مجاور نظیر جنوب خلیج فارس و آفریقا سرچشمه میگیرد. و معرفی خرده فرهنگها از طریق رسانههای نوین بهطور قطع به افزایش گردشگر در استان کمک خواهد کرد.
این کارشناس فرهنگی ادامه داد: گردشگری فرهنگی در حال حاضر در استان نیازمند برنامهریزی دقیق و مناسبی برای بهبود است. موقعیت جغرافیایی و اقتصادی ممتاز استان، زمینه ورود گردشگران بسیاری را فراهم آورده و این امر فرصتی طلایی را برای آشنایی آنان با فرهنگ غنی مردم هرمزگان مهیا میکند. اما برای تبدیل این استان به مقصدی برتر برای گردشگری فرهنگی، اقدامات بیشتری لازم است.
وی تأکید کرد: “آشنایی گردشگران با خرده فرهنگها، تعاملات بین گردشگران و بومیان را افزایش داده و خود بومیان نیز بهطور قطع در معرفی مناطق بیشترین اثرگذاری را دارند.
جشنواره های فرهنگی هنری موتور محرک گردشگری
میردادی همچنین خاطرنشان کرد: هرمزگان دارای جذابیتهای بیبدیلی در زمینه معماری و موسیقی است که توانایی جذب گردشگران را دارد. وی، برگزاری جشنوارههای فرهنگی و هنری در استان هرمزگان را زمینهساز توسعه گردشگری فرهنگی عنوان کرد و گفت: این جشنوارهها بستری مناسب برای معرفی فرهنگ و هنر اصیل استان فراهم کرده و گردشگران را به سوی خود جذب میکنند. علاوه بر این، ارائه تخفیفها و امکانات ویژه در طول این جشنوارهها میتواند جذابیت گردشگری را دوچندان کند. او این اقدامها را تنها یک گام اولیه برای توسعه گردشگری فرهنگی در استان هرمزگان میداند و تحقق کامل این اهداف را نیازمند همکاری همه اقشار جامعه و دستگاههای مختلف بر میشمرد.
سفر سبز، سود پایدار!
حفاظت از محیط زیست در صنعت گردشگری نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است، به ویژه در مناطقی همچون هرمزگان که دارای منابع طبیعی زیبا و حیاتی هستند. توجه به مواردی از جمله حفظ تنوع زیستی، مدیریت پسماند، استفاده مسئولانه از منابع طبیعی مانند آب، خاک و جنگلها برای توسعه فعالیتهای گردشگری، ترویج رفتارهای محیطزیستی سالم در گردشگران و جامعه محلی از طریق آموزش و اطلاعرسانی موثر، ترویج گردشگری اکولوژیک که به حفظ محیط زیست و ارزشهای طبیعی منطقه توجه دارد، میتواند به توسعه پایدار گردشگری در هرمزگان کمک کند.
با توجه به اهمیت حفاظت از محیط زیست در گردشگری پایدار، لازم است تمامی افراد و نهادهای مرتبط در کنار توجه به مزایای اقتصادی صنعت گردشگری در هرمزگان، همکاری کنند تا این منطقه زیبا و مهم به نحو احسن حفظ شود.
همافزایی امکانات؛ کلید طلایی توسعه پایدار گردشگری هرمزگان
استان هرمزگان با داشتن منابع طبیعی و فرهنگی غنی، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یکی از مقاصد برتر گردشگری در منطقه دارد. با توجه به چالشها و فرصتهای موجود، لازم است که سیاستگذاران و فعالان این حوزه با همکاری و هماهنگی بیشتری به توسعه پایدار گردشگری در این استان بپردازند. ایجاد زیرساختهای مناسب، حفاظت از محیط زیست، آموزش و آگاهیبخشی به جامعه و گردشگران، و استفاده از فناوریهای نوین میتواند به بهبود وضعیت کنونی و تحقق چشمانداز روشنتری برای آینده صنعت گردشگری هرمزگان کمک کند.
